Bardzo duża część tekstów, które znajdują się w Filokalii dotyczy modlitwy. Ojcowie filokaliczni wyjaśniają jej zasady, owoce. Starają się rozwiązać problemy z nią związane. Część tych tekstów dotyczy modlitwy Imieniem Jezus. W procesie rozwoju modlitwy mniszej i Imieniem Jezus, powstała forma, którą dziś określamy mianem modlitwy Jezusowej. Świadectwo o modlitwie w imię Jezusa przez chrześcijan znajdujemy już w księgach Nowego Testamentu (np. Dz 22,16; Ef 5,20; Kol 3,17). Co więcej, sam Chrystus zachęcał swoich uczniów, aby modlili się w Jego Imię do Ojca: A o cokolwiek prosić będziecie w imię moje, to uczynię, aby Ojciec był otoczony chwałą w Synu.O cokolwiek prosić mnie będziecie w imię moje, Ja to spełnię (J 14,13-14). Mnisi z kolei byli tymi, którzy tę praktykę upowszechnili.
W miarę jej rozwoju, ukształtowało się jej charakterystyczne wezwanie. Są to słowa: Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem. Ta formuła stała się klasycznym wezwaniem modlitwy Jezusowej. Składa się z dwóch części. Pierwsza stanowi wezwanie Jezusa, z wypowiedzeniem Jego Imienia oraz wyznaniem Jego Bóstwa. Zawiera zatem uwielbienie, adorację, wyznanie wiary. Druga część jest prośbą o miłosierdzie. Wyraża skruchę i prośbę do Boga o zmiłowanie się nad człowiekiem, który staje przed Nim jako grzesznik. Słowa formuły nawiązują do słów z Nowego Testamentu: wołania niewidomego – Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną (Łk 18,38) oraz modlitwy celnika – Boże, miej litość dla mnie, grzesznika (Łk 18,13).
Zasada odmawiania modlitwy Jezusowej jest bardzo prosta. Wystarczy powtarzać ustami lub w myśli powyższe słowa. Nie potrzeba żadnej innej aktywności. Nie należy niczego rozważać czy wyobrażać sobie. Wystarczy jedynie ciągłe powtarzanie formuły modlitewnej i bycie świadomym przebywania w Bożej Obecności. Według Ojców wszelkie wyobrażenia, wizje czy myśli są przeszkodą w modlitwie i należy się ich wystrzegać, aby nie ulec ich urokowi. Podstawą tej modlitwy, jak każdej innej modlitwy chrześcijańskiej, jest wiara – świadomość do Kogo się zwracamy oraz tego, że żyjemy w Jego obecności. To Obecność Boga blisko nas domaga się naszej obecności przy Nim.
To przytomne bycie w Obecności Bożej jest kluczowe. Dobrze jest często kierować myśl ku Bogu i uświadamiać sobie, że jest niemożliwe, aby nie być w Jego Obecności. Czy jesteśmy skupieni, czy nie, czy pamiętamy o tym, czy zapominamy, to Bóg i tak jest przy nas stale obecny, bo w Nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy (Dz 17,28).
Aby móc owocnie się modlić, warto na samą modlitwę przeznaczać codziennie określoną ilość czasu. Tej praktyce trzeba być wiernym. Znacznym ułatwieniem jest wyznaczenie sobie pory dnia, w której będziemy oddawać się modlitwie oraz miejsca modlitwy. Początkowo dobrze modlić się przez 10-15 minut. Później będzie można wydłużać ten czas.
Modlitwę Jezusową możemy praktykować w pozycji stojącej lub klęczącej. Najlepiej w odosobnieniu. Można ją odmawiać także na siedząco. Modlitwę Jezusową można praktykować w grupie, ale najczęściej jest odmawiana indywidualnie. Można ją praktykować przed ikoną. Jej słowa mogą być wymawiane na głos lub cicho. Możemy również ją odmawiać w myśli. Możemy ją odmawiać nawet idąc, jadąc, odpoczywając, wykonując drobne prace czy stojąc w kolejce. Warto ją odmawiać zwłaszcza w chwilach napięć, stresu czy zmartwienia. Ilekroć nam się przydarzy rozproszenie, to w sposób zwyczajny powracamy do słów modlitwy. Nie należy denerwować się ani nie stosować rozwiązań przymuszających do skupienia, gdyż będą one raczej miały skutek odwrotny do zamierzonego. Należy spokojnie zignorować nachodzące myśli czy wyobrażenia, znowu postawić się w obecności Boga żywego i na nowo podjąć przerwaną modlitwę. W wymawianiu słów modlitwy nie może być niczego sztucznego.
Wielu Ojców filokalicznych mówi o modlitwie imieniem Jezus. Jeden z nich, św. Hezychiusz z Synaju naucza, że „Tak jak w sytuacji, gdy niezdrowe jedzenie, ledwo co pochłonięte przez ciało, szkodzi, ale ten, kto je zjadł, gdy zauważa szkodę, przy użyciu jakiegoś środka zwymiotuje i pozostanie bez uszczerbku na zdrowiu, tak i umysł, gdy dopuściwszy niegodziwe myśli, pochłonie je, ale dostrzeże ich gorycz, intonując z głębi serca modlitwę Jezusową, z łatwością je wydala i ostatecznie odrzuca. Ponieważ nauka wraz z Bogiem oraz płynące z niej doświadczenie pozwoliły trzeźwym zrozumieć to, o czym tu wspomniano”. Uważa, że „Modlitwa Jezusa, razem z trzeźwością, w naturalny sposób usuwa z głębi namysłu serca myśli w sercu (nawet te, które powstały pomimo naszej woli), które wbiły się w nie i tam pozostają”. Zarazem stwierdza, że jak „słońce nie jest w stanie zaświecić bez światła, tak serce nie może zostać oczyszczone z brudu zgubnych myśli bez modlitwy imienia Jezusa”.
Cytaty z Ojców filokalicznych pochodzą z dzieła Filokalia, tom 1. Więcej o projekcie wydania Filokalii znajdziesz na stronie filokalia.pl
Brunon Koniecko OSB – benedyktyn tyniecki. Do opactwa wstąpił w 2010 roku. Święcenia kapłańskie przyjął w 2018 r. Jest absolwentem administracji oraz teologii. W opactwie tynieckim był m.in. przeorem, podprzeorem i wychowawcą. Autor książek: Medytować to…, Nie żartujcie sobie z Bóstwa!, Modlitwa Jezusowa. Przewodnik po rekolekcjach Oddychać Imieniem, Droga Filokalii. 50-dniowe ćwiczenie duchowe
Opracowanie graficzne: Mikołaj Jastrzębski OSB
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!
