Wśród duchowych przewodników wczesnego chrześcijaństwa św. Diadoch z Fotyki wciąż pozostaje postacią niedostatecznie znaną. A przecież jego pisma – nieliczne, lecz głęboko przemyślane – stanowią niezwykle cenne źródło nauki o życiu w Duchu Świętym. Żyjący w V wieku biskup Epiru, autor Stu rozdziałów i innych pism, które ukazały się w publikacji Pisma ascetyczne wydanej w serii Źródła Monastyczne, wykazuje się wyjątkową umiejętnością łączenia teologii intelektualnej z duchowością serca. Jego teksty wyrastają z głębokiego doświadczenia modlitwy, ascezy i rozeznania. W świecie zalewanym przez hałas i rozproszenie, jego rady zachowują aktualność.
Mistrz duchowego rozeznania
Najbardziej znanym dziełem św. Diadocha jest Sto rozdziałów – zbiór duchowych refleksji, które mają formę krótkich, numerowanych aforyzmów. Styl tego pisma, łączący precyzję teologiczną z poetycką głębią, nie pozostawia wątpliwości co do erudycji i duchowego doświadczenia jego autora. Diadoch nie był jednak akademickim teoretykiem. Dla niego teologia była „wiedzą płynącą z modlitwy” – praktyką życia z Bogiem, a nie spekulacją.
Autor wyraźnie odcina się od herezji mesalianizmu, odrzucając utożsamienie działania łaski Bożej z emocjonalnym uniesieniem. Jego chrześcijaństwo opiera się na łasce chrztu, współpracy z Duchem Świętym, a także na nieustannej modlitwie, której sercem jest wzywanie imienia Jezus. Swoje nauczanie osadza w biblijnym rozumieniu serca jako centrum osoby, a nie tylko jako siedliska emocji.
Cztery rady św. Diadocha z Fotyki dla współczesnego człowieka
1. Rozpocznij od miłości – ale nie zatrzymuj się na niej
Miłość – duchowa i naturalna – stanowi punkt wyjścia oraz cel duchowej drogi. Naturalna miłość pobudza człowieka do szukania Boga, ale dopiero miłość duchowa – żar przynoszony przez Ducha Świętego – prowadzi ku prawdziwej beznamiętności, czyli wolności od namiętności. Diadoch przypomina: kto kocha siebie, nie może kochać Boga. Celem nie jest więc doskonałość sama w sobie, lecz zapomnienie o sobie w miłości do Boga i bliźniego.
2. Ćwicz się w modlitwie imieniem Jezus
Modlitwa Imieniem – Panie Jezu – to rdzeń duchowego oręża Diadocha. To nie tylko praktyka, ale droga do wewnętrznej przemiany. Wezwanie to, kierowane w prostocie i pokorze, przygotowuje serce do kontemplacji i oczyszcza zmysły. Diadoch opisuje, jak modlitwa przenika nie tylko umysł, ale całe ciało i duszę, prowadząc do duchowej integracji i radości. Nie jest to jednak technika – skuteczność tej modlitwy zależy od czystości serca i posłuszeństwa przykazaniom.
3. Przyjmij trud, by poznać siebie i Boga
Wbrew mesaliańskiej ucieczce od cierpienia, Diadoch widzi w trudach i pokusach narzędzie oczyszczenia. To nie dowód opętania, lecz pedagogia łaski. Człowiek, który znosi cierpienie z wiarą i modlitwą, dojrzewa do przyjęcia duchowych darów. Diadoch pisze wręcz o „drugim męczeństwie” – duchowej śmierci, która oczyszcza z egoizmu i przygotowuje do przebóstwienia.
4. Zachowuj pokorę i rozeznawaj duchy
Jednym z najcenniejszych darów Ducha Świętego według Diadocha jest rozeznanie – zdolność odróżniania prawdziwego działania łaski od podszeptów złego ducha. Aby ten dar się rozwijał, konieczne jest życie w milczeniu, trwanie w pokorze i wytrwałość w modlitwie. Autor podkreśla, że nawet ci, którzy osiągnęli wysoki poziom duchowego zjednoczenia, pozostają narażeni na duchowe ataki – nie po to, by ulec, ale by wzrastać w doświadczeniu i świadomości działania Boga.
Dlaczego warto sięgnąć po pisma św. Diadocha z Fotyki?
Diadoch z Fotyki daje dojrzałą, zintegrowaną wizję życia duchowego, w której łaska i wolna wola, modlitwa i działanie, kontemplacja i odpowiedzialność społeczna nie są sobie przeciwstawne, lecz wzajemnie się uzupełniają. Jego nauczanie, zakorzenione w Piśmie Świętym, przejrzyste i wyważone, stanowi antidotum na duchowy chaos i fałszywe obietnice emocjonalnej pseudoreligijności.
To droga dla tych, którzy chcą żyć głęboko i prawdziwie – w ciszy serca, w obecności Boga, w pokorze i rozeznaniu.
Tekst został opracowany na podstawie publikacji św. Diadocha z Fotyki Pisma ascetyczne wydanej w serii Źródła Monastyczne.
Grafika na zdjęciu: Mikołaj Jastrzębski OSB
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!
