Gniew, jedno z najstarszych i najbardziej powszechnych z uczuć, które targają człowiekiem, od zawsze stanowił wyzwanie dla duchowej równowagi. To nie tylko chwilowy stan emocji, ale głęboka namiętność, która potrafi zniszczyć harmonię duszy, a w konsekwencji także relacje międzyludzkie. W nauce Ewagriusza z Pontu gniew zajmuje istotne miejsce w katalogu ośmiu duchów zła, które zagrażają duchowemu życiu człowieka. Pontyjczyk traktuje gniew jako poważne zagrożenie, które nie tylko burzy wewnętrzny pokój, ale prowadzi również do duchowego upadku.
Gniew jako reakcja na niespełnione pragnienia
Współczesny człowiek zmaga się z gniewem nie tylko na poziomie osobistych animozji, ale także jako reakcję na frustrację wynikającą z niezaspokojonych pragnień. Świat dzisiejszy nie ułatwia walki z tą namiętnością. Nadmiar bodźców, porównywanie się do innych, nierealistyczne oczekiwania i presja zewnętrzna potęgują emocje, które rodzą gniew. Zamiast próbować opanować nasze pragnienia, często dajemy się im ponieść, reagując impulsywnie i agresywnie. Gniew staje się wtedy odpowiedzią na poczucie zagrożenia, na poczucie utraty kontroli nad sytuacją. To moment, w którym człowiek przestaje widzieć drugiego człowieka jako istotę godną miłości, a zamiast tego widzi w nim przeszkodę w drodze do swoich celów.
Gniew jako przeszkoda na drodze duchowej doskonałości
Ewagriusz z Pontu nie traktował gniewu w kategoriach grzechu moralnego, ale raczej jako jedną z pasji, które odciągają człowieka od Boga. Gniew jest dla niego namiętnością, która rodzi się z nieuporządkowanych pragnień i może prowadzić do duchowego osłabienia. Choć sam gniew nie jest złem w sensie moralnej winy, Ewagriusz wskazuje na niego jako na poważne zagrożenie, które należy przezwyciężyć. Zamiast utożsamiać gniew z grzechem, mówi o nim jako o przeszkodzie, która rozprasza umysł, utrudnia modlitwę i wprowadza zamęt w sercu. W duchowym życiu człowieka gniew może stać się bramą do innych namiętności, takich jak nieprzebaczenie, nienawiść czy agresja, które prowadzą do dalszego oddalenia od Boga. Dlatego tak ważne jest, aby w obliczu gniewu człowiek nie poddawał się emocjom, lecz starał się opanować je m.in. poprzez łagodność i wyrozumiałość, przywracając harmonię w sercu i umyśle.
Gniew jako narzędzie duchowego oczyszczenia
Chociaż gniew jest potępiany przez wielu ojców duchowych, to w naukach Ewagriusza i innych Ojców Pustyni pojawia się także inna perspektywa – gniew może być narzędziem oczyszczenia, pod warunkiem że będzie skierowany w odpowiedni sposób. W tym ujęciu gniew nie jest automatycznie negatywny, ale staje się okazją do wewnętrznej walki o panowanie nad sobą. Celem jest zrozumienie, co wywołuje ten gniew i dlaczego reagujemy w ten sposób. Każdy wybuch gniewu staje się w tym ujęciu wezwaniem do autorefleksji i pracy nad sobą. Jak tłumaczy Ewagriusz, walka z gniewem to również walka z wewnętrznymi pragnieniami, które nie są uporządkowane i nie mają swojego właściwego miejsca w duchowym życiu człowieka.
Gniew a relacje międzyludzkie
Znane jest przysłowie: „Gniew nie jest dobrym doradcą”. To właśnie gniew w relacjach międzyludzkich prowadzi do eskalacji konfliktów, zniszczenia zaufania i zerwania więzi. Współczesny świat jest pełen nieporozumień, w których gniew staje się odpowiedzią na każdy drobny incydent. Zamiast szukać wspólnego języka, zbyt łatwo wpada się w spiralę oskarżeń i agresji. Przekładając tę rzeczywistość na nauki Ojców Pustyni, zauważamy, jak ważne w rozwoju duchowym jest przebaczenie. Ewagriusz wskazuje na to, że grzech nieprzebaczenia prowadzi do dalszej nienawiści i niepokoju, a prawdziwa duchowa dojrzałość opiera się na umiejętności wybaczania. Tylko w ten sposób człowiek może oczyścić swoje serce z gniewu, który rozrywa relacje i przesłania miłość.
Jak przezwyciężyć gniew?
W nauce Ewagriusza z Pontu gniew jest traktowany jako namiętność, którą należy kontrolować. Pierwszym krokiem w walce z gniewem jest zrozumienie, że nie pochodzi on od Boga, ale jest skutkiem ludzkiego upadku. Kolejnym krokiem jest odwrócenie wzroku od rzeczy, które wywołują gniew, i skupienie się na wewnętrznej modlitwie, która uspokaja serce. Współczesny człowiek, który zmaga się z gniewem, powinien próbować odnaleźć wewnętrzną ciszę i przestrzeń na modlitwę, zwłaszcza w momentach, które wywołują intensywne emocje. Ważne jest także otoczenie siebie ludźmi, którzy potrafią wprowadzić równowagę i nie pozwalają na eskalację emocji. Modlitwa, refleksja i pokój w sercu to broń w walce z gniewem, która pozwala nie tylko odzyskać wewnętrzną harmonię, ale także budować zdrowe relacje z innymi.
Gniew to potężna siła, która może zniszczyć zarówno wnętrze człowieka, jak i jego relacje z innymi. Jednak, jeśli jest odpowiednio rozumiany i kontrolowany, może stać się impulsem do duchowego oczyszczenia i rozwoju. Ewagriusz z Pontu przypomina, że prawdziwa duchowa dojrzałość polega na panowaniu nad własnymi emocjami i dążeniu do pokoju serca. Walka z gniewem to proces, który wymaga zarówno refleksji, jak i duchowej dyscypliny, aby na końcu móc doświadczać pokoju, który pochodzi tylko od Boga.
Fot. Marcin Marecik / Na zdjęciu: fragment fresku z kapitularza gotyckiego w Opactwie Benedyktynów w Tyńcu
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!
