Czytanie Pisma Świętego weszło w sam trzon tradycji monastycznej. Życie pierwszych mnichów upływało w nieustannym obcowaniu z Księgami Świętymi. Jedno zdanie z Ewangelii nawróciło św. Antoniego, słowa Pisma Świętego wytyczały jego postępowanie, formowały całą jego duchowość, jak i wszystkich mnichów pustyń egipskich, syryjskich czy palestyńskich. Czytać mieli, w miarę możności, wszyscy mnisi św. Pachomiusza. To samo miejsce zajmowało Pismo Święte w klasztorach za Ojców kapadockich i św. Jana Chryzostoma. Tradycja ta przetrwała w Kościele Wschodnim wieki i ślady jej pozostały aż do naszych czasów u mnichów z góry Atos. Prawodawca monastycyzmu zachodniego, św. Benedykt, przejmuje tę wiekową tradycję i czyni z „czytania Bożego” (lectio divina) główne, obok modlitwy i pracy, zajęcie mnichów. Według Reguły przez niego napisanej, czytaniu wspólnemu co dzień w ramach dawnego matutinum, przed kompletą i podczas posiłków (RegBen 11; 38; 42), towarzyszy praktyka czytania indywidualnego od 3 do 5 godzin dziennie, zależnie od pory roku, a w Wielkim Poście i w niedziele jeszcze więcej godzin (RegBen 48n). Odtąd lectio divina stała się szczególną cechą wyróżniającą życie benedyktyńskie i wycisnęła potężne piętno na całej duchowości przedscholastycznego średniowiecza. Wielki mnich XII w., św. Bernard, dzięki nieustannej praktyce lectio divina myśli, mówi i pisze słowami Biblii, gdyż inaczej już nie potrafi. Podkreślanie wagi lectio divina towarzyszyło dalszym okresom świetności zakonu od reformy w XV w., kongregacjom XVII w., oraz odrodzeniu klasztorów benedyktyńskich pod koniec XIX i w XX wieku.
Przedmiotem lectio divina według wielowiekowej tradycji benedyktyńskiej były przede wszystkim wszystkie księgi Pisma Świętego. Poza tym powstałe w klimacie par excellence biblijnym żywoty i rozmowy pierwszych mnichów oraz dzieła Ojców Kościoła (specjalnie komentarze św. Augustyna do Psalmów, Ewangelii i listów św. Jana oraz jego kazania, komentarze św. Grzegorza do Hioba i Ezechiela, Psalmów pokutnych, Pieśni nad pieśniami, Ewangelii; komentarze św. Jana Chryzostoma i św. Bedy). Z czasem do tego repertuaru dołączyły dzieła innych kościelnych pisarzy epoki przedscholastycznej ze św. Bernardem na czele.
W lectio divina staje przed czytającym świat Biblii w całym swym ogromie i jednolitości jako zespół myśli Bożych, tworzący poprzez wieki nowe stworzenie (nova creatio), jako Boży plan odrodzenia i uświęcenia ludzkości od Adama poprzez Patriarchów i lud Izraela do ludu Nowego Przymierza – w Słowie, które Ciałem się stało. Objawienie miłości Bożej, odradzającej świat, łączy w jedną perspektywę starotestamentalną historię świętą z dziejami Chrystusa i Jego Kościoła wraz z ich urzeczywistnieniem ostatecznym w niebiańskiej Jerozolimie. Ta wizja teologiczna dzieła Odkupienia, przejścia z jednej rzeczywistości w drugą poprzez misterium Chrystusowe, przekracza płaszczyznę czysto intelektualną. Ten pełny sens Pisma Świętego zagarnia w siebie czytającą jednostkę. Słowa Boże stosują się do czytającego, a misterium Chrystusowe w nim się dokonuje. W tym świetle należy rozumieć słowa św. Hieronima: Ignoratio Scripturarum ignoratio Christi est („Nieznajomość Pism świętych jest nieznajomością Chrystusa”), a szczególnie to zdanie: „Nie pożywa się Ciała Chrystusa jedynie w misterium (ołtarza), ale także w lekturze Pism świętych”.
Z takiego ujęcia przedmiotu czytania Pisma Świętego wynika sposób przeprowadzania go, postawa czytającego. W lectio divina czyta się nie po to, aby zdobyć pewną wiedzę, zapamiętać i przyswoić sobie treść przeczytanych ksiąg, lecz aby się oderwać od świata czysto przyrodzonego i wejść w rzeczywistość Bożą. Obcowanie z Bogiem, słuchanie głosu Chrystusa – Głowy Kościoła i Oblubieńca dusz – wymaga bezinteresownej, dobrej intencji i wiary, podejścia do lektury pełnego pokory i czci religijnej. Lektura tak rozumiana staje się pokarmem modlitwy, zagrzewa do miłości.
Fragment książki Lectio divina. Boże czytanie
Augustyn Jankowski OSB (ur. 14 września 1916 w m. Złotoust na Uralu, zm. 6 listopada 2005 w Krakowie), właściwie Bogdan Jankowski – benedyktyn, opat tyniecki, biblista, redaktor naukowy Biblii Tysiąclecia, członek Papieskiej Komisji Biblijnej Kongregacji Nauki Wiary, doktor honoris causa PAT. Autor wielu publikacji z dziedziny biblistyki, m.in. Aniołowie wobec Chrystusa, Biblijna teologia czasu, Biblijna teologia przymierza, Dwadzieścia dialogów Jezusa, Rozmowa o Apokalipsie.
Fot. Marcin Marecik / Na zdjęciu: fragment mozaiki ceramicznej przedstawiający „Maiestas Domini” z kaplicy w opactwie tynieckim. Wykonanie: Borys Kotowski OSB.
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!