Rozróżnianie jest sumieniem bez skazy i czystym odczuciem (καθαρὰ αἴσθησις) (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,4, s. 257, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011). Niech naszym celem i zasadą będzie, że ze wszystkim w sumieniu odnosimy się do Boga (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,7, s. 257, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011). U początkujących rozróżnianie jest prawdziwym poznaniem samego siebie; u tych pośrodku jest ono umysłowym odczuciem istoty rzeczy bezbłędnie rozróżniającym dobro od tego, co spowodowane jest przez naturę, a co dobru jest przeciwne; a u doskonałych jest ono istniejącą w nich mądrością, poprzez Boży blask mającą moc oświetlić swoim kagankiem to, co jest ciemne u innych (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,1, s. 257, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011). Ogólnie zapewne, rozróżnianie może być poznawane jako stałe pojmowanie woli Bożej w każdym czasie, miejscu i w każdej okoliczności; mieści się ono jedynie w czystym sercu, ciele i w czystych ustach (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,2, s. 257, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011). Umysł obdarzony inteligencją niewątpliwie obejmuje też duchowe odczuwanie (νοερὰν αἴσθησιν), i czy jest ono w nas, czy go w nas nie ma, nie powinniśmy przestawać go szukać; bo kiedy owo się ujawni, wtedy doznania z zewnątrz całkiem zaprzestaną swojego naturalnego oddziaływania (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,22, s. 261, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011).
Podziwiamy nieraz trafne spojrzenie świętych na sprawy Boskie i ludzkie. Nietrudno zauważyć to podejście, gdy czytamy ich dzieła, w których przyglądają się ludzkiej naturze, formułują zasady życia, nauczają prawd wiary, wykładają Pismo Święte. Jest coś takiego, jak dar rozeznania (διάκρισις) osiągnięty dzięki wrażliwości sumienia i kroczeniu w obecności Bożej. Ta wrażliwość, którą Jan Klimak nazywa „czystym odczuciem”, staje się intuicją spraw niebiańskich i przenikliwością duchową w spojrzeniu na wiele rzeczy. Z czasem kształtuje bogatą wiedzę duchową. Pisarz mówi o życiu monastycznym, że „powinno odbywać się w odczuciu serca, zarówno w czynach i słowach, jak i w myślach i wrażeniach” (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,23, s. 262, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011). W ogóle w życiu duchowym jest potrzebne „odczucie serca” (αἴσθησις καρδίας). Jeśli biologicznie żyje ten, kto „ma czucie”, to także i duchowo rozwija się ten, w kim rozwinęła się wrażliwość – od myśli aż po czyny – na podszepty sumienia, dobre natchnienia, poruszenie łaski, głos Słowa, obecność Bożą.
W takim rozeznaniu istnieje pewna gradacja. Dzięki oczyszczeniu i światłu Bożemu coraz bardziej poznaje się siebie, własną naturę, cały potencjał, predyspozycje, talenty, temperament, skłonności dobre i złe, zalety i wady, stan moralno-duchowy. Zaczyna się postrzegać swoją naturę w szerszej perspektywie – duchowej, nadprzyrodzonej. Nawet to, co jest dobre w porządku przyrodzonym, może okazać się niedobre na konkretnej drodze powołania. W samym świecie duchowych dóbr zaczyna się widzieć takie bogactwo, porządek i hierarchię, których przeciętny człowiek nie widzi.
Zmysł (αἴσθησις) jest właściwością duszy. Zmysł powoduje ustanie lub zmniejszenie zła, sam będąc produktem sumienia. Sumienie z kolei jest głosem i naganą naszego [anioła] stróża, którego otrzymaliśmy przy chrzcie. Dlatego nieochrzczeni, jak widzimy, odczuwają w swojej duszy mniejszy i jakby niewyraźny żal za złe uczynki (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,64, s. 292–293, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011).
Duchowa wrażliwość, która pozwala rozróżnić rodzaje i stopnie dobra, w najbardziej elementarnej postaci przynosi zdolność do rozpoznania zła, a więc i własnego grzechu. Jest owocem dziecięctwa Bożego w nas, które woła: Abba, Ojcze! (Ga 4,6), ale i: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i względem ciebie (Łk 15,18).
Ludzie o wrażliwym zmyśle węchu potrafią wyczuć ukryte wonności. Czysta dusza może rozpoznać zarówno cudowny zapach w duszach podobnych do siebie, jak również fetor, który wydzielają dusze oddzielone od Boga. Zapachy te są niewyczuwalne dla innych (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,81, s. 269, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011). Kto się doskonale oczyścił, potrafi określić stan duszy swego bliźniego, choć samej duszy nie widzi (Św. Jan Klimak, Drabina raju XXVI,96, s. 271, przekł. i oprac. W. Polanowski, Kęty 2011).
Rozeznanie duchowe okazuje się dobrodziejstwem nie tylko dla tego, kto je posiada, ale również dla tych, którzy dobrowolnie wybierają go za swego mistrza. Można otrzymać światło bezpośrednio od Boga, ale też wiele światła przychodzi od ludzi czystego serca.
Fragment książki Na szczeblach rajskiej drabiny. Medytacje ze św. Janem Klimakiem
Leon Nieścior OMI, ur. 7. 02. 1962 w Brańsku; studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Oblatów Najświętszej Maryi Panny w Obrze; święcenia kapłańskie w 1987 r.; studia patrologiczne na Wydziale Kościelnych Nauk Historyczno-Społecznych na ATK w Warszawie; doktorat w 1993 r.; od 1993 r. wykładowca patrologii i języków klasycznych w WSD w Obrze. Autor m.in. monografii „Anachoreza w pismach Ewagriusza z Pontu”.
Grafika na zdjęciu: Mikołaj Jastrzębski OSB
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!
