Rozum jest sługą umysłu, rozum bowiem wykłada to, czego chce umysł. Umysł widzi wszystko, także rzeczy niebiańskie. Nie zaślepia go nic, jedynie grzech. Dla czystego umysłu nic nie jest niepojęte, tak jak dla rozumu nic nie jest niewypowiedziane / Pseudo-Antoni Wielki, Naszego w gronie świętych Ojca Antoniego Wielkiego pouczenia o zachowaniu ludzi i właściwym sposobie postępowania, [w:] Pseudo-Antoni Wielki. Izajasz Anachoreta. Wybór tekstów z I tomu Filokalii, przekład: C. Dobak, redakcja, komentarze i słownik: S. Hiżycki OSB, Wyd. Tyniec, Kraków 2017, s. 84-85 /.
Umysł widzi wszystko, ale zaślepia go grzech. To jest nauka, którą podaje Pseudo- Antoni. Może nas dziwić, że umysł posiada tak wielką zdolność – widzi wszystko. Gdy jest czysty, to nic dla niego nie jest niepojęte. Jakby posiadał nieograniczone możliwości poznawcze.
Czymś znamiennym jest tutaj grzech. Dlaczego on zaślepia umysł? Dobrze to pokazuje sytuacja w Raju. Kiedy Adam i Ewa byli zjednoczeni z Bogiem, byli zjednoczeni ze sobą i ze stworzeniem. Została im przedstawiona alternatywna rzeczywistość – gdy spożyją owoc z drzewa, które jest w środku ogrodu, otworzą się im oczy i tak jak Bóg będą znali dobro i zło (zob. Rdz 3,4-5). Ta pokusa powiodła się. Adam i Ewa zjedli owoc i oczy im się otworzyły. Nie poznali jednak dobra i zła, ale zobaczyli, że są nadzy. Nie stali się jak Bóg, ale utracili z Nim więź. To właśnie czyni grzech – zamiast oświecać, zaślepia.
Umysł jest zdolny do kontemplacji. Zatem wpatruje się w to, co wieczne. Nie jest to jednak tylko wpatrywanie się, ale zarazem rozumienie tego, w co się wpatruje. Umysł zatem jest w stanie przyjąć prawdę objawioną przez Boga. Nie może jednak tego czynić, kiedy jest zaślepiony przez grzech. Czysty umysł, czyli umysł bez grzechu, jest w stanie kontemplować, pojmuje rzeczywistość nadprzyrodzoną, dzięki światłu Bożemu. Przyjmuje prawdę Bożą, a odrzuca fałsz. Grzech jest fałszem, kłamstwem. Dlatego szatan jest ojcem kłamstwa. Bóg jest prawdą i jedynie umysł czysty może być zdolny do pojmowania prawdy.
Najważniejsze przykazanie to miłowanie Boga całym swoim umysłem. Będzie to możliwe, jeśli umysł będzie czysty, czyli będzie w stanie cały miłować Boga. Wtedy przykazanie zostanie wcielone i zrealizowane. Przeszkodą jest grzech, który nie pozwala miłować w pełni, który nie pozwala oddać się całkowicie Bogu. Ewagriusz z Pontu powiedział, że „modlitwa jest rozmową umysłu z Bogiem”. Pyta: „W jakim więc stanie musi znajdować się umysł, by mógł bezpowrotnie wznosić się ku Stwórcy i rozmawiać z Nim bez żadnego pośrednika”? Możemy odpowiedzieć, że jest to stan bez grzechu.
Modlitwa Jezusowa otwiera umysł na Boga. Jest wyzwoleniem z grzechu. Ma prowadzić do kontemplacji. W powtarzanych słowach Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną, grzesznikiem, dążymy do czystego umysłu, poprzez wyzwolenie się z grzechu. Dlatego w tej modlitwie jest położony akcent na wyzwolenie, ponieważ grzech zaślepia umysł i nie pozwala dojść do prawdy i poznać Boga.
Chcemy umocnić swój umysł? Chcemy, aby on mógł się modlić, aby był czysty, aby w pełni miłował Boga. To módlmy się. Ewagriusz z Pontu powiedział bowiem, że modlitwa wzmacnia siłę umysłu. Natomiast św. Marek Eremita powiedział, że „umysł, który nieustannie się modli, porusza serce. Sercem zaś skruszonym i upokorzonym Bóg nie pogardzi”.
Brunon Koniecko OSB – urodził się w 1983 r. w Białymstoku. Jest absolwentem administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Od 2012 profes opactwa tynieckiego. W latach 2011-2016 pracował w Wydawnictwie Benedyktynów Tyniec. Od 2015 r. jest sekretarzem kapituły klasztoru tynieckiego. Prowadzi rekolekcje „Oddychać Imieniem. Modlitwa Jezusowa” w Tyńcu. Autor książek: Medytować to…, Nie żartujcie sobie z Bóstwa!, Modlitwa Jezusowa. Przewodnik po rekolekcjach Oddychać Imieniem
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!
