Pojęcie serca jest ważnym i bardzo często występującym terminem w Biblii. To również kluczowe pojęcie w Filokalii.
Gdy w Biblii jest mowa o modlitwie, to najczęściej związane jest to z sercem – z niego wypływa modlitwa, ono się modli. Serce rozumie, dostarcza mądrości, myśli, jest zdolne odróżniać dobro od zła. Serce symbolizuje również koncepcję woli i sumienia. Ponieważ serce stanowi centrum decyzji, posłuszeństwa, oddania i świadomego działania, reprezentuje całą ludzką osobę. Możemy powiedzieć, że wszystko tam się zawiera. Ono faktycznie oznacza osobowość, tożsamość, charakter człowieka. Psalmista mówi, że wnętrze człowieka – serce jest niezgłębione (Ps 64,7). Jeżeli zaś jest niezgłębione, to jest tajemnicą. Jednak nie dla Boga. On zna to, co dzieje się w człowieku, zna jego zamiary, zna zatem jego serce: Ty, co przenikasz serca i nerki (Ps 7,10).
W Filokalii bardzo wielu autorów porusza zagadnienie serca, rozumianego w sposób biblijny. W sercu jest całe doświadczenie ludzkie. Aby oglądać Boga, potrzeba mieć czyste serce (zob. Mt 5,8). Potrzeba więc troski o nie. Potrzeba jego oczyszczenia z tego wszystkiego, co nie pozwala dojść do Boga. Ojcowie filokaliczni wskazują nam jak to zrobić. Święty Izajasz Anachoreta tak mówi: „Proszę cię: nie puszczaj swojego serca samopas, dopóki pozostajesz w ciele. Jak rolnik nie może mieć pewności co do zbiorów ze swojego pola, ponieważ nie wie, co się z nimi stanie, zanim zostaną złożone w spichlerzach, tak i człowiek nie może puścić serca samopas, póki ma dech w nozdrzach. I jak człowiek nie wie, jaka namiętność go spotka, póki nie wyda ostatniego tchnienia, tak samo nie może puścić serca samopas, dopóki oddycha, lecz powinien zawsze wołać do Boga o pomoc i miłosierdzie”.
Mamy więc serce otoczyć troską, zająć się nim w odpowiedni sposób. Dlaczego nie można puścić go samopas? Gdyż, jak mówi Pan Jezus: Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota. Całe to zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym (Mk 7, 20-23). Serce to nie tylko zdolność do kochania, czynienia dobra i miłosierdzia. Ponieważ to centrum człowieka, to tam również jest zdolność do popełnienia każdego grzechu ciężkiego. Jeśli nie zapanujemy nad sercem, to ono może pójść w stronę zła.
Dlatego św. Marek Asceta uczy nas: „Pielęgnowane w myślach zło rozzuchwala serce, a niszczone przez panowanie nad sobą oraz nadzieję rodzi w sercu skruchę. (…) Serce miłujące przyjemności staje się w chwili zejścia z tego świata więzieniem i łańcuchem dla duszy. Natomiast serce miłujące trud to otwarte wrota”. Czego więc nam potrzeba? Ciągłej modlitwy. Może to być modlitwa do Najświętszego Serca Pana Jezusa. Może to być modlitwa do Jego Imienia. Może to być jakakolwiek inna modlitwa. Święty Marek Asceta podaje konkretną naukę: „Umysł, który nieprzerwanie się modli, kruszy serce. A Bóg nie wzgardzi sercem skruszonym i upokorzonym. Przestrzeń serca to nadzieja w Bogu, a jego ciasnota to troska cielesna”.
Złóżmy zatem nadzieję w Bogu, którą jest przestrzeń serca. Tam też On się znajduje, gdyż to On stworzył nasze serce. Wejdźmy w przestrzeń spotkania z Bogiem i w tym trwajmy. Szukajmy czasu i miejsca, aby się z Nim spotkać. Przede wszystkim zaś szukajmy Jego samego i Jego serca.
Cytaty z Ojców filokalicznych pochodzą z dzieła Filokalia, tom 1. Więcej o projekcie wydania Filokalii znajdziesz na stronie filokalia.pl
Brunon Koniecko OSB – benedyktyn tyniecki. Do opactwa wstąpił w 2010 roku. Święcenia kapłańskie przyjął w 2018 r. Jest absolwentem administracji oraz teologii. W opactwie tynieckim był m.in. przeorem, podprzeorem i wychowawcą. Autor książek: Medytować to…, Nie żartujcie sobie z Bóstwa!, Modlitwa Jezusowa. Przewodnik po rekolekcjach Oddychać Imieniem, Droga Filokalii. 50-dniowe ćwiczenie duchowe
Opracowanie graficzne: Mikołaj Jastrzębski OSB
Jeśli zainteresował Cię nasz materiał, mamy dla Ciebie propozycję! Możesz otrzymywać raz w tygodniu, w sobotę o 19:00, e-mail z najnowszymi artykułami z portalu cspb.pl. Wystarczy, że zapiszesz się do naszych powiadomień poniżej...
Chcesz być na bieżąco z najnowszymi artykułami, informacjami dotyczącymi projektu "Filokalia" oraz nowościami wydawniczymi? Jeśli tak, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej, gdzie znajdziesz formularze do zapisu na nasze newslettery.
Czytelnicy i słuchacze naszych materiałów dostępnych w księgarni internetowej, na stronie cspb.pl, kanale YouTube oraz innych platformach podcastowych mogą być zainteresowani, w jaki sposób mogą nas wesprzeć. Od jakiegoś czasu istnieje społeczność darczyńców, którzy aktywnie i regularnie wspierają nasze działania.
To jest tylko pewna propozycja, możliwość wsparcia — jeżeli uważasz, że to, co robimy, jest wartościowe i chcesz dołączyć do darczyńców, od teraz masz taką możliwość. Z góry dziękujemy za każde wsparcie!
